مهمانی باشکوه سازهای ایرانی
تاریخ انتشار: ۲۰ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۸۱۳۴۶۴
قدم‌زدن و تماشای سازهای ایرانی در موزه موسیقی تهران مانند قدم‌زدن در تقاطع فرهنگ گوشه‌گوشه ایران است. سرک‌کشیدن بین داستان‌های عامیانه و آیین‌هایی که شاید دیگر اثری از آنها باقی نمانده باشد.
به گزارش ایران اکونومیست، روزنامه ایران نوشت: «دنیایی پر از نغمه و داستان‌های تلخ و شیرین از هنری که با فرهنگ ایران گره خورده است؛ قدم زدن و تماشای سازهای ایرانی در موزه موسیقی تهران مانند قدم زدن در تقاطع فرهنگ گوشه گوشه ایران است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
موزه موسیقی در سال ۸۸ به همت مرحوم علی مرادخانی و شهرداری تهران و با حضور اساتید موسیقی افتتاح شد. بسیاری از سازهای نواحی این موزه را محمدرضا درویشی پژوهشگر موسیقی به این موزه اهدا کرده است؛ سازهایی که از روستاهای گوشه و کنار ایران گرد آمده‌اند.
از در ورودی کوچک وارد می‌شوم و از درخت‌های خشک حیاط موزه به سمت در ورودی می‌روم. مکان موزه موسیقی خانه‌ای به قدمت ۵۰ سال به سبک خانه‌های قجری با حیاطی بزرگ است. یادآور روزگاری که از تهران برج نمی‌رویید. خانه‌ای سه طبقه با بالکنی زیبا و ستون‌هایی که پله ورودی از زیر آن می‌گذرد. رضا کردی پشت پیشخوان نشسته و پشت در صدای ملایم کمانچه در سرسرای خانه پیچیده است. خوش برخورد و با حوصله از دو دسته کلی آثار موزه می‌گوید که بخشی از آنها سازهای نواحی و بخشی از سازهای دستگاهی که در ارکسترها استفاده می‌شود تشکیل شده است. هر کدام از سازها کیوآرکد دارند که با اسکن گوشی همراه می‌توان به صدای روحبخش‌شان گوش داد.
در یکی از سالن‌ها سازی عجیب می‌بینم که شبیه دار قالی است و از آن الواحی فلزی آویزان شده که با پیچ‌هایی کوک می‌شوند و توسط چکشی نواخته می‌شود. کردی توضیح می‌دهد این ساز را اولین بار «عبدالقادر مراغه‌ای» شاعر، موسیقیدان، نوازنده قرن نهم هجری ابداع کرده بود. مراغه‌ای نوازنده چیره دست عود و یکی از اولین نظریه پردازان موسیقی در ایران است: «موزه موسیقی ایران با همکاری آقای درویشی و آقای شکری که در سازهای ابداعی فعال هستند این نمونه را ساختند. این ساز چکش‌هایی دارد که با آنها نواخته می‌شود. یعنی کارکردی شبیه به پیانو.» در کنار این ساز ابداعی انبوهی از سازهای دیگر مانند دهل بختیاری، کردی و آذربایجانی هم هست؛ طبل عزای کرمان، دهل کرمان مونجان، دورک کرمان، تیمپوک بلوچستان، مرواس بوشهر، دهلک نال، دهلک دوکل، جوره کرمان و دمام فلزی بوشهری برازجان به چشم می‌خورند که هر کدام با همه شباهتی که به هم دارند صداهای متفاوتی تولید می‌کنند. آنطور که شنیده‌ام محمدرضا درویشی تک‌تک این سازها را با قیمت‌هایی که بالاتر از ارزش واقعی آنها بود از سراسر ایران جمع‌آوری کرده است.
چند ساز دیگر که در نقاط مختلف موزه دیده می‌شود و مربوط به مراسم «زار» در جنوب کشور است هم برای من عجیب و جالب است. یکی از آنها «دوهل لیبا» یا «شیخ فرج» است که با پوست گاو درست شده و در آیین «زار» استفاده می‌شود. آنطور که کردی می‌گوید: «این ساز مخصوص نواختن برای بازیابی سلامت زن‌هایی بوده که به جنون مبتلا می‌شده‌اند.» یکی دیگر از این سازها که پشت ویترینی در موزه قرار گرفته، از جمله منحصر به‌فردترین سازهای ایران است و این اواخر به این موزه آمده است. یعنی «تنبیره نوبان» که با صدایی عجیب و آداب و رسومی خاص نواخته می‌شود. از دور شبیه صورتکی است با دو شاخ و از نزدیک به‌سادگی یک ساز.
در بخش دیگر موزه که به سازهای خودصدا اختصاص دارد، دایره‌ای بزرگ هست که درون آن کدویی تهی قرار دارد و در مراسم طلب باران نواخته می‌شود. «کرب» هم دو چوبی است که در مازندران برای مراسم مذهبی و آیین‌های مربوط به ایام عاشورا و تاسوعا نواخته می‌شود، «تک تکو»، «غارغارک»، «آب دنگ» و «ورورک» هم هستند که هر کدام برای آیینی ساخته شده‌اند.
در قسمت دیگری از موزه هم سازهای کوبه‌ای قرار دارند مثل نقاره مازندرانی یا «دسرکوتن» و ساز دیگری که ساربانان بردسیر در گذشته برای راهنمایی شترهای کاروان استفاده می‌کرده‌اند. اینجا سازها تنها برای هنرنمایی نیستند و گاهی برای شکار، گاهی برای آیین و بعضی برای زندگی روزمره کاربرد دارند. روی پوست یک تنبک دست می‌کشم و صدایی ملایم در اتاق می‌پیچد، آنقدر ظریف و کشیده است که تنها با اشاره ملایم سرانگشتم صدای زیبایش در اتاق می‌پیچد.
آنطرف موزه انواع سوتسوتک‌هایی از جنس نی و ساقه گندم که در مازندران و گیلان کاربرد داشته می‌بینم. آنطور که شنیده‌ام برای تقلید صدای پرندگان و شکار آنها در گذشته استفاده می‌شده است اما اینکه چطور از چنین ساز کوچکی با موادی طبیعی چنین کاری برمی‌آمده هم هنری است که خاص ایرانیان است. سوتک‌های گلی و سفالی هم در پشت ویترین به چشم می‌خورند که نمونه‌های تکامل یافته‌تری هستند.
از ویترینی که در آن سرنای ایل بختیاری، سرنای مکران، سرنای بلوچستان، سرنای منوجان، سرنای نرماشیر قرار دارد می‌گذرم و به این فکر می‌کنم که اینها تنهاسازی ساده نیستند و در هر کدام می‌شود زیبایی خاصی را که در ساخت آنها به کار رفته هم دید. جذابیت‌های بصری که هر کدام از این سازها دارند به نظرم اوج ارزشی است که ایرانیان به سازها می‌داده‌اند.
سازهایی که به سادگی از کنار آنها می‌گذرم حاصل قرن‌ها تلاش و فکر مردم ایران است. دونلی بلوچستان که «شیرمحمد اسفندار» بزرگترین نوازنده معاصر آن بود هم در موزه است. کردی توضیح می‌دهد که خود شیرمحمد برای اجرا به این مکان آمده است. نرم نای کردستان، بالابان یا دودوک ارمنی، نی لبک علی‌آباد کتول، نی‌لبک گیلان، نی جفتی بوشهر، جفتو کرمان و... را یک به یک می‌بینم و کردی توضیح می‌دهد که بعضی از این سازها با استخوان بال قوش ساخته می‌شود: «دو استخوان همسان انتخاب می‌کنند که با موم از وسط بهم وصل می‌شوند.»
دوتار حاج قربان سلیمانی (خراسان شمالی) هم اینجا در معرض دید عموم است. دوتار ترکمن صحرا، دوتار شرق مازندران با کاسه کشیده‌تر، دوتار تربت جام و رباب بلوچستان و کمی جلوتر قوپوز عاشیق‌ها با تزئیناتی که به نظر نقره و صدف می‌آید چشم نوازی می‌کنند. عکس‌های قدیمی افرادی هم روی کاسه ساز دیده می‌شود که به نظر عکس اجداد عاشیق است تا نشان دهد پشت به پشت در این هنر بوده‌اند.
سازهای استاد ابراهیم قنبری مهر یکی از نقاط جذاب این نمایشگاه است. «تارباس» با پرده‌های فلزی سرپنجه و گوشی جدید، سه تارهای شورانگیز که سال ۱۳۷۱ ساخته شده، با پرده‌های فلزی که استاد خودش روی ساز «مهرکاری» می‌کرده هم هست و یکی از زیباترین سازهای این مجموعه تنبک خاتم کاری شده‌ای است که قابلیت کوک با پیچ‌های کوچکی دارد. چند دقیقه‌ای به تماشای ظریف کاری‌هایی که روی بدنه ساز است می‌ایستم. سنتورهای استاد هم در ویترینی وسط اتاق به نمایش گذاشته شده است.
در اتاق‌های دیگر می‌توان صفحات قدیمی موسیقی را دید و صفحه اولین صدای ضبط شده ایران که متعلق به مظفرالدین شاه است. یکی دیگر از نکات جالب موزه، سازی منصوب به ناصرالدین شاه است که به دست میرزا عبدالله فراهانی رسیده بوده و بعد از آن به دست پسرش احمد عبادی و در نهایت سر از این موزه درآورده است. در کتابخانه هم چند نفر گرم تحقیق و مطالعه و نت‌برداری هستند که دیدن‌شان احساس خوبی به من می‌دهد. در بخش دیگری هم اشیای شخصی هنرمندان بزرگ موسیقی ایران به نمایش گذاشته شده است؛ نی استاد کسایی، ویولن استاد بزرگ لشگری، دوتار دستار و گیوه حاج قربان، عینک و کفش حسین ملک، کشکول و تبرزین احمد عبادی و عکس‌هایی از ناهید دایی‌جواد.
در اتاق دیگری هم تاریخ تحول صنعت ضبط و پخش صدا را از اولین دستگاه فونوگرافی که توسط ادیسون اختراع شد تا آخرین تحولات آن از نزدیک دید. آخرین اتاق در زیرزمین مجموعه کارگاه ساخت ساز است که در آن می‌توان سازهای استاد عشقی و ابزارآلات ساده ساخت ساز در گذشته را دید. نکته جالب دیگر سازهایی است که در این اتاق می‌توانید به آنها دست بزنید و بنوازید تا بعد از گشت‌وگذار بین این همه ساز هیجان خود را تخلیه کرده باشید.»
منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: موزه موسیقی تهران
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: موزه موسیقی تهران نواخته می شود سازهای ایران موزه موسیقی قدم زدن
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۸۱۳۴۶۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
متاسفانه موسیقی ایران به پاپ منحصر شده است/ تاریخ انقضای موسیقی‌های بی سر و ته تمام می‌شود
به گزارش خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، کسری حاجی‌زاده خواننده، آهنگساز، تهیه کننده، مدیر هنری و مدیر شرکت فرهنگی و هنری «نوای هنر آرنا» است. وی از کودکی شروع به آموزش موسیقی و پیانو کرد و پس از یادگیری و اجرای چندین کنسرت هنرجویی علاقه‌مند به آواز شد. پس از فراگیری آواز کلاسیک و پاپ به عضویت گروه کُر و ارکستر «آوای شفق» درآمد و در چندین کنسرت در تالار وحدت، تالار اندیشه، سالن محک، ایوان شمس و … حضور داشت.
او همچنین به عنوان مدیر هنری سابقه همکاری با شبکه‌های مختلف تلویزیونی و همچنین برنامه تلویزیونی «باهمستان موسیقی» را دارد و در تولید و انتشار چندین هزار قطعه موسیقی به عنوان مدیر تولید و مدیر پخش نقش بسزایی داشته است. با این هنرمند گفت‌وگویی انجام دادیم از نظرتان می‌گذرد:
کمی درباره مشکلات گروه کُر در ایران صحبت کنید.
مشکلاتی که درباره هنر در ایران وجود دارد فقط مختص به گروه‌های کُر نیست ولی بیشترین مشکلات مختص گروه‌های کر و ارکسترها است. مگر می‌شود از هیچ سمت حمایتی از این گروه‌ها نشود؟ آنقدر بی تفاوتی به گروه‌های کُر و ارکسترها شده است که بیشتر آنها تعطیل شده‌اند و دیگر کسی تمایل به همکاری ندارد و ترجیح می‌دهند یا در گروه‌های پاپ فعالیت کنند یا به کار‌های غیر از موسیقی بپردازند. متاسفانه نه حمایت از سوی ارگانی صورت می‌گیرد و نه اطلاع رسانی درستی از این گروه‌ها می‌شود در نتیجه انگیزه‌ای برای اعضای این گروه‌ها نمی‌ماند.
مخاطب امروز با کنسرت‌های گروه کُر ارتباط برقرار می‌کند؟
مخاطب امروز پذیرای چیزی است که آن را ببیند. وقتی کسی غذایی را نه هرگز دیده و نه هرگز خورده معلوم است که پذیرای آن نمی‌شود. تمام تبلیغات، تمام سالن‌ها و تمامی رسانه‌ها تمایل زیادی برای نشان دادن این گروه‌ها ندارند، چون سال‌های سال است که فقط به موسیقی پاپ اهمیت داده شده و درآمد بالایی از این راه دارند. انگار موسیقی پاپ انحصار موسیقی ایران شده است. نه فقط گروه‌های کر بلکه ما در چند سال اخیر تبلیغاتی از اجرا‌های سنتی، گروه‌های بانوان و دیگر گروه‌ها هم نمی‌بینیم.
چه مخاطبانی جذب این کنسرت‌ها می‌شود؟
متاسفانه الان مخاطبانی که عاشقانه این فضا را دوست دارند یا از قدیم با این گروه‌ها آشنا بودند فقط مخاطب این کنسرت‌ها هستند. مشکل ما ریشه‌ای است و زمان می‌برد تا حل شود. آموزش‌هایی که در فضای مجازی داده می‌شود به این مشکلات دامن زده است. بیشتر اساتیدی که واقعا سواد بالایی در موسیقی دارند بیکار نشسته اند تا عده‌ای با آموزش‌های تجربی بدون اصول این مشکلات را بیشتر کنند.
در کشور‌های دیگر به چه صورت است؟
بر خلاف ایران در کشور‌های اروپای غربی از دوران رنسانس با این فضا آشنایی دارند و در کلیسا‌ها گروه‌های کر فعالیت داشتند و آوازهای مذهبی اجرا می‌کردند و در دوران باروک به اوج خودش رسید. علاوه بر آن وقتی از دوران کودکی در مدارس موسیقی تدریس می‌شود همه افراد گوش موسیقیایی دارند و درست را از غلط به راحتی تشخیص می‌دهند. برای همین است که خوانندگان آنها همه بسیار کوک و ژوست اجرا می‌کنند، چون مردم به راحتی فالش خواندن خواننده را متوجه می‌شوند. علاوه بر تمامی این جریانات مردم تصمیم می‌گیرند که چه نوع موسیقی را گوش دهند نه اینکه برای آنها تصمیم گرفته شود.
آیا ارکستر و گروه کر در ایران با شکست مواجه شده است؟
هنر همیشه راه خودش را پیدا می‌کند و یک زمانی تاریخ انقضای این موسیقی‌های بی سر و ته هم تمام می‌شود، اما با سیاست‌های گرفته شده در ارتباط با ارکسترها و گروه‌های کر فعلا دچار یک خفقان بزرگی شدیم که امیدوارم به زودی با حمایت مسئولین از این بحران بزرگ عبور کنیم.
انتهای پیام/
تصادف مرگبار در محور دره شهر-بدره ۴ کشته برجای گذاشت